Czy mężczyźni naprawdę pragną dzieci? Społeczne stereotypy i biologia
Mężczyźni pragną rodziny równie mocno, jeśli nie bardziej. Według reprezentatywnej ankiety przeprowadzonej jesienią 2024 r. przez instytut badań opinii publicznej Ipsos, prawie dwie trzecie ankietowanych mężczyzn (59 proc.) stwierdziło, że dzieci są “koniecznością” (kobiety: 33 proc.). Niemniej jednak chęć posiadania potomstwa rzadko spotyka się wśród nich tak silnym zainteresowaniem. Dlaczego tak się dzieje? Na to pytanie odpowiada profesor Andreas Eickhorst, wykładowca na Uniwersytecie Nauk Stosowanych i Sztuki w Hanowerze oraz badacz ojcostwa, zajmujący się wszystkimi naukowymi aspektami związanymi z rolą ojca dla dziecka. “Cierpienie osoby, która mimowolnie pozostaje bezdzietna, powinno wydawać się czymś normalnym, niezależnie od tego, czy jest to kobieta, czy mężczyzna” — podkreśla.
WELT: Profesorze Eickhorst, temat bezdzietności wśród mężczyzn wydaje się odgrywać raczej podrzędną rolę, nie ma prawie żadnych badań na ten temat.
Andreas Eickhorst: Bezdzietność u mężczyzn, niezależnie od tego, czy jest zamierzona czy nie, jest wciąż mało dyskutowana w nauce. Może dzieje się tak dlatego, że kobietom, które nie urodziły dziecka przed trzydziestką, jest gorzej. W końcu mężczyźni mogą mieć dzieci za 10 lub 15 lat — nawet jeśli nie będą już czuć żadnego zainteresowania ich posiadaniem. Podczas moich wykładów pojawiają się pytania: Jaką rolę tak naprawdę odgrywają ojcowie? Jakie znaczenie ma to, czy mężczyzna jest ojcem? Pod wieloma względami matki i ojcowie są nadal postrzegani zupełnie inaczej. Ludzkość wydaje się mieć trudności — i mówię to w kategoriach ogólnych — z postrzeganiem ojców jako równorzędnych rodziców.
WELT: O czym konkretnie myślisz?
Eickhorst: Np. we wspieraniu rodzin po urodzeniu dziecka, gdy rodzice są zagrożeni lub zestresowani, bądź bardzo młodzi. Pomoc koncentruje się niemal wyłącznie na matkach. Są też oferty dla ojców: nikt ich nie chce świadomie wykluczać. Brakuje jednak świadomości społecznej. “Centrum rodzinne” jest oznaczone jako “rodzinne”, podobnie jak “kawiarnia dla rodziców”, a mimo to często przychodzą tam tylko kobiety.
Biologia czy stereotypy? Dlaczego ojcowie wciąż są w cieniu matek
WELT: Jak to wyjaśnić?
Eickhorst: Z jednej strony jest biologia: w skrócie, mężczyźni są potrzebni tylko do prokreacji. Cechy spajające? Na początku nie są potrzebne. Z czysto empirycznego punktu widzenia rodzina kojarzy się z kobietami. Moim zdaniem brakuje też rutyny: specjaliści w wielu dziedzinach pracy socjalnej rzadko tak naprawdę myślą o ojcach. Jako społeczeństwo mówimy, że myślimy w sposób “nowoczesny” i postępowy. Ale rzeczywiste zachowanie i subiektywne idee, które idą z tym w parze, zmieniają się powoli.
WELT: Ponieważ matka jest nadal uważana za głównego opiekuna dziecka.
Eickhorst: Zgadza się. Można to zaobserwować na przykład, gdy matka popada w depresję po urodzeniu dziecka. Jest to słusznie poważny przypadek, dlatego urząd ds. młodzieży rozważa podjęcie odpowiednich środków: Czy terapia ma sens? Czy inni ludzie pomogą w opiece nad dzieckiem? Miejmy nadzieję, że mąż, ale być może także dziadkowie lub bliscy przyjaciele. Kasa chorych chętnie płaci za wsparcie rodziny, co jest wspaniałe. Ale jeśli ojciec cierpi na depresję, zwykle nic się nie dzieje. Matka jest przy dziecku, więc nie ma potrzeby podejmowania działań.
Czy ojcowie są “również” rodzicami? Walka o równość w języku i postrzeganiu
WELT: Niektóre debaty, takie jak ta na temat modelu zasiłku rodzicielskiego, są wybiegające w przyszłość czy nie?
Eickhorst: Tak. Ale to zawodzi na bardzo podstawowym poziomie, na przykład ze względu na często spotykane sformułowanie: “Ojcowie są również postaciami przywiązania”. Dlaczego “również”? Powinno ono brzmieć: “Ojcowie są postaciami przywiązania”, tak jak matki. Potrzebujemy tej normalności w używaniu języka, aby wrócić do tego, o czym rozmawialiśmy na początku: Pragnienie posiadania dzieci rośnie wśród mężczyzn. Po prostu niewiele się o tym mówi. Wyjątkiem są różne grupy robocze, które się tym zajmują. Jednym z przykładów jest Federalne Forum Mężczyzn, które jest finansowane przez Ministerstwo Spraw Rodzinnych. Sieć łączy wiedzę specjalistyczną z szerokim zakresem tematów, takich jak związki, kompatybilność, przemoc i wszystko, co jest związane z porodem. Jednakże, jak wspomniano, mężczyźni, którzy są mimowolnie bezdzietni, rzadko się pojawiają.
WELT: Bo nie wydaje się to tak naturalne jak w przypadku kobiet, że chcą mieć potomstwo?
Eickhorst: W przypadku matek zakładamy, że w jakiś sposób potrzebują one dzieci. Istnieją ku temu biologiczne powody. Społeczeństwo istnieje tylko wtedy, gdy kobiety mają dzieci. Ale są też badania na temat wyolbrzymiania macierzyństwa: wiele kobiet sama twierdzi, że w ogóle nie chce mieć potomstwa. Takie podejście nie istnieje w przypadku mężczyzn.
W pułapce wieku: kiedy mężczyzna powinien zostać ojcem?
WELT: Zwłaszcza, że w pewnym momencie mogą zmienić zdanie. Na początku wspomniałeś o zaawansowanym wieku, w którym mężczyźni są jeszcze w stanie płodzić dzieci.
Eickhorst: Niedawno wziąłem do ręki książkę, która została opublikowana w USA w latach 80. Opowiadała ona o starych ojcach, którzy w tamtym czasie mieli około 40 l. — dziś jest to zupełnie normalny wiek na rozpoczęcie ojcostwa. Ale tak, mężczyźni teoretycznie mogą zostać ojcami do późnej starości. Chociaż istnieje również ryzyko zdrowotne, takie jak niższa jakość nasienia. Cała sprawa może być również dyskutowana z etycznego punktu widzenia: : ile dzieci ma jeszcze swoich ojców, którzy w chwili urodzenia mieli ponad 60 l.?
WELT: Zwłaszcza, że wielu mężczyzn lubi grać w piłkę nożną ze swoimi dziećmi i dlatego woleliby zostać ojcami, powiedzmy, między 20. a 30. rokiem życia.
Eickhorst: Ważnymi pytaniami dotyczącym życia jest: Jak zdrowy chcę być jako ojciec? Jak długo chcę widzieć moje dziecko? Problem polega na tym, że często zastanawiają się nad tym w starszym wieku, ponieważ w przeciwieństwie do kobiet, mężczyźni zajmują się tematem potencjalnego rodzicielstwa później — zaczyna się to, gdy bawią się lalkami lub, alternatywnie, samochodami. Wszystko wiąże się z tymi rozważaniami, z tym podejściem. Wtedy np. pracodawcy będą trzymać się w miarę przystępnego urlopu rodzicielskiego dla mężczyzn.
WELT: W jakim stopniu matki i ojcowie różnią się pod względem pełnienia funkcji wzorca do naśladowania?
Eickhorst: Zasadniczo prawie wcale. Edukacja jest dla ojców równie ważna jak dla matek i to samo tyczy się wychowania. Psychologia dorosłych wyraźnie pokazuje, że ojcowie i matki mają absolutnie takie same umiejętności. Ojcowie nie mogą rodzić dzieci i karmić piersią. Ale to ich jedyna różnica. Z czysto biologicznego punktu widzenia nie może to być przypadek.
Męskość kontra ojcostwo: czy hormony więzi obalają stereotypy?
WELT: Czy to również wyjaśnia, dlaczego nie tylko kobiety chcą mieć dzieci w pewnym wieku, ale także mężczyźni?
Eickhorst: Biologia lub reprodukcja przemawiają za tym — ale nie tylko. Emocje również odgrywają ważną rolę. Dlaczego mężczyźni mieliby nie chcieć opiekować się dzieckiem? Zarówno mężczyźni, jak i kobiety są zaznajomieni z hormonami więzi. Kiedy mężczyźni opiekują się małymi dziećmi, uwalnia się więcej oksytocyny. Jednocześnie w pewnym stopniu hamuje to wydzielanie testosteronu, dlatego część osób odczuwa niepotrzebną obawę, że mężczyźni staną się zniewieściali. Ale umiejętność dobrego podejścia do dzieci nie oznacza bycia mięczakiem. Po prostu pojęcie męskości jest pod tym względem bardzo uporczywe.
WELT: Prawdopodobnie dlatego minie trochę czasu, zanim męskie pragnienie posiadania potomstwa będzie traktowane równie poważnie, jak to w przypadku kobiet.
Eickhorst: Społeczeństwo powinno podejmować działania na różnych poziomach. Moim zdaniem jednym z nich jest debata społeczna. Więcej ojców musi mieć coś do powiedzenia. Potencjał mężczyzny jako rodzica powinien być ważny już w szkołach i programach szkoleniowych. Ojcowie wygrywają, gdy opiekują się swoimi dziećmi: dają więź i otrzymują ją w zamian, tworzą dobre relacje — i nie zaczyna się to tylko wtedy, gdy dziecko mówi już pełnymi zdaniami. Dziecko przede wszystkim potrzebuje ochrony, więzi i miłości.
Samotny ojciec? Adopcja, współrodzicielstwo i społeczne bariery
WELT: Mówiąc o miłości, kolega po trzydziestce powiedział, że trochę panikuje, ponieważ chce mieć dzieci. Ale wciąż brakuje tej właściwej osoby. Dlatego jego krąg przyjaciół myślał o posiadaniu dziecka z dobrymi przyjaciółkami. Co o tym sądzisz?
Eickhorst: Z perspektywy badawczej praktycznie nie ma ankiet na ten temat. Ale współrodzicielstwo w nowym sensie staje się coraz bardziej popularne: dwoje nieznajomych, którzy dobrze się znają i rozumieją, dzieli się wychowaniem dziecka. Jest tylko wzajemna sympatia, a nie miłość. Nie widzę w tym modelu żadnego potencjalnego zagrożenia dla potomstwa, jeśli obojgu uda się zbudować pełną miłości relację z dzieckiem.
WELT: Zwłaszcza, że adopcja wydaje się trudna, jeśli nie niemożliwa, dla samotnego mężczyzny.
Eickhorst: Tak, z powodu podejrzeń o pedofilię, które oczywiście należy zbadać. Nawet jeśli należy je postrzegać jako dyskryminujące w sposób ogólny.
Cierpienie w ciszy: emocje bezdzietnych mężczyzn na marginesie debaty
WELT: Co tak naprawdę dzieje się, gdy mężczyźni pozostają bezdzietni? Jak zmienia się ich życie emocjonalne?
Eickhorst: Nie ma żadnych badań na ten temat. Oczywiście niespełnione pragnienie posiadania dzieci wpływa na człowieka, ale nie sądzę, by zwiększało ryzyko wystąpienia zaburzeń.
WELT: Często emocje mężczyzny również nie odgrywają większej roli, np. w ośrodkach leczenia niepłodności.
Eickhorst: Wielu mężczyzn musi regulować swoje uczucia — nie tylko dlatego, że okazywanie silnych emocji często nie jest dla nich pożądane. Myślę, że podstawowe stanowisko, zgodnie z którym mężczyzna musi trzymać się swojej partnerki, nie tylko w sensie fizycznym, jest zasadniczo błędne. Cierpienie osoby, która mimowolnie pozostaje bezdzietna, powinno wydawać się czymś normalnym — niezależnie od tego, czy jest to kobieta, czy mężczyzna.
Andreas Eickhorst, urodzony w 1974 r., bada i wykłada psychologię rozwojową, psychologię rodziny z perspektywy systemowej, psychologię społeczną i badania nad ojcostwem na Uniwersytecie Nauk Stosowanych i Sztuki w Hanowerze. Jest mężem i ojcem. Wziął roczny urlop rodzicielski.
Artykuł powstał na podstawie tłumaczenia tekstu z serwisu Welt.de. Jego autorem jest Anja Francesca Richter
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.
Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.
Laska z “Chłopaki nie płaczą” jest mężem i ojcem. Co u niego słychać? “Bunkrów nie ma, ale…”
Inni w tym wieku bywają dziadkami, a Henryk Gołębiewski został ojcem!
